Op in fjildsje njonken it HCL steane in tweintichtal ‘zitties’, noflike klapstuollen fan Ljouwert City of Literature klear om fannemiddei de lêzers op te heinen. Krekt nei ienen sitte der al wat lju mei in boek yn de hannen. In bytsje ûnwennich? Nee, falt wol ta. Foar my oer sitte twa jonge froulju dy’t krekt by de Culturele Apotheek weikomme mei elk in boek yn hannen. Se nimme in selfy mei in mobyltsje, mar dan sille se lêze.
By de Apotheek, dêr’t twa dames yn wite jassen klearsteane foar allerhanne fragen, stiet no ien fan de Handhaving. Is der in probleem? De man laket, it falt ta. Fierderop, op it dak fan de Aldehou, stiet it fol mei legopopkes dy’t nijsgjirrich de kant fan de Prinsetún út dikerje. In stevich boude tweintiger, sportskoalle-type, freget oft er it hûntsje fan ien dan de selfy-froulju aaie mei. Hy stekt in flirterich praatsje ôf. Sa komt der neat fan it lêzen op ‘e hispel! Mar foar my oer is in kalme fyftiger al los, steurt har nearne oan, yn in boek mei in draak op de foarkant, it hjit Wat ons niet zal doden.
Tichter by it rinpaad sit in man mei in pet, lêst in boek fan Douglas Adams. Rutger van der Velde, fan de boekhannel, sit oan de oare kant, yn it skaad fan in beam. It is noflik waarm, it waait net bot hjir. Syn telefoan giet, hy leit syn boek oan kant. It klinkt as jout er immen goeie rie. Dan rint er even fuort mei it mobyltsje. Soe alles wol goed gean yn de winkel?
In jonkje fan in jier as alve set twa stuollen tsjinmekoar oer om in soarte fan bankje te meitsjen. In goede, noflike hâlding is wichtich by it lêzen. Mar net te noflik, dan wurdst slûch, ek net handich. De spierde jongkeardel fan earder sit no njonken in maat op in bankje en hat noch altyd deselde froulju mei it hûntsje op it each. Hy hipt atletysk oer it bankje en kopketûmelet, mar hy kin de objekten fan syn krewearjen net út harren boeken krijen. Ien-nul foar de literatuer!
Der binne spesjale kartonnen bakjes om de telefoan even yn te dwaan. Dat helpt, mar dochs moat der út en troch even wat checkt wurde. Akke, ien fan de aptekers, leit út wat se dogge, wylst ik it fjildsje ôfspeur en trije mobyltsjes sjoch, dêr’t eins in boek heart! “Sommige mensen hebben vroeger veel gelezen, maar zijn het nu kwijt.” Se makket in praatsje mei de pasjint om te sjen wat de kwaal is. Unrêst? Stress? Fantasyleazens? Wat lêst immen oars graach? “We adviseren bijvoorbeeld om eerst eens een kwartiertje per dag te lezen, en het langzaam op te bouwen.” Sels hat Akke ek boeken mei. Xerox, fan Fien Veldman. “Ook uit Friesland, schijnt het.” Yndied, Fien is berne yn Ljouwert, City of Literature!
“Zit hier iemand?” Sa om healwei trijen hinne is de lêzerij yn ‘full swing’. Alle stuoltsjes beset en hjir en dêr in kleedsje mei lêzers. Ien lêst in boek dat hjit fan Ocean on top. In oar sit yn De wind in de wilgen. Ik ha hast Fuortsjefinne fan André Looijenga út. De fûgels dy’t fluitsje yn de romme, heldere loft, de krûperkes yn it grimelgriene gers, de gothic mem en dochter op it kuierpaad, ha sy aan fan ús striid tsjin de masine?
Natalia, de fotograaf, hat krekt even praat mei in stel op in kleed. “Ze zeiden, dit is anders dan een boek lezen in je appartementje. Het is fijn om je niet alleen te voelen.” No, sa. Miskien is dat ek de magy fan in mobyltsje, datst dy net allinne fielst. “Ik ben niet een echte lezer, maar mijn vrouw verslindt boeken,” seit in menear tsjin Akke de apteker. Dy tinkt even nei. “Verdraag jij verhalen die een beetje absurd zijn?”
Karen út Aldegea giet krekt sitten mei har man, midden op de bleek. Se hat De bruiloft fan Dorothy West mei. “It klinkt as in streekroman, mar dat is it net.” Se is dwaande mei in dokumintêre oer it slavernijferline en dit boek past by it tema. De frou mei it drakeboek is fuort. Der sit no in man dy’t Kennedy’s brein (Henning Mankell) yn de hân hat, mar by einsluten krijt er de e-reader derby. Mei dat? Is dat net in masine? Ach.
Nei trijen is der even in krisismomint. Hieltyd mear mobyltsjes. In lêzer op trije meter fan de apteek nota bene, sit al in tweintich minuten op har telefoan te typetappen, wylst Yvonne Keuls har Mevrouw mijn moeder ticht njonken har leit. Der binne mear, it famke mei De wind in de wilgen – in boek oer de striid tsjin de moderne tiid – bygelyks, en der ploffe twa leggingdragende tritigers yn in zittie del, se ha gjin boeken, en binne ek net fan doel te lêzen. Al gau komt de telefoan tefoarskyn.
Lêstiid in wûnderlike tiid. De Aldehou slacht trije oere. Of healwei fjouweren? Oeral om ús hinne klinke klokken, blykber rint de tiid net oeral itselde. It âldere stel dat achter my sit, wol wat drinke, mar de beker hat lekt yn de tas. Se ha noch nea earder yn de Prinsetún west. It wurdt stadichoan drokker yn it park. In wolk hinget foar de grutte lêslampe yn de himel. Ik begjin yn Skaadhûn fan Syds Wiersma.
It stel mei de e-reader hat snacks mei. Apenuten, blokjes tsiis, stikjes ananas, hoekjes woarst. Lêze en snobje passe moai tegearre. De wyn hellet oan. Ik sit oan it strân fan de poëzij.
Sa likernôch nei fjouweren komt der lûde muzyk fan de wetterskant en in boatsje komt foarby mei in jeugdtiim fan Frisia, se binne kampioen wurden. Hege, lûde stimkes, moarn binne se heas. Der sitte noch wol wat minsken te lêzen. Dochs hieltyd minder. Nee, gjin mobyltsjes, mar petearen. Lêzers reitsje meimekoar oan de praat. Ek dat is moai. Ek dat is in oerwinning op de masine.
Programmearre troch Ljouwert UNESCO City of Literature yn gearwurking mei Norwich UNESCO City of Literature en The Book Hive. Stipe troch it Cities of Literature-netwurk.
Wêrom Page Against the Machine? Lês hjir it ynterview mei Joe Hedinger, ferkeaper fan boeken by The Book Hive yn Norwich UNESCO City of Literature.
Ferslach: Arjan Hut
Foto’s: Natalia Balanina