Lettersop

I.
Mei myn fyts oan de hân stean ik op it pleintsje foar it buertsintrum. De lêsklup is krekt ôfrûn. Alle dielnimmers steane yn in kring om my hinne. Wy digerje nei myn deeglike frouljusfyts fan Gazelle. Dy liket it net mear te dwaan.

‘Fan ’e moarn hie ik al sa’n unheimisch gefoel,’ prottelje ik. ‘Hoe hurd ik ek trape, ik kaam suver net foarút. Typysk sa’n momint datst tinkst: potferdoarje, dus sá moat dy earme Oblomov him field hawwe.’
            ‘De buorman fan nûmer 53 stekt gewichtich in finger yn ’e loft en seit: ‘Moai, hiel moai. Oblomov wie ek safolle méár as in loaikert. Earst en foaral wie er slachtoffer fan syn eigen twivelriedigens. Aktueler as oait.’
            ‘De minsken knikke.
            ‘Ik tyskje om mei de elastyske spin op myn pakjedrager. Der sitte trije fûsttsjokke romans, in dichtbondel en in non-fiksjeboek oer de Kâlde Oarloch ûnder klamme. Sûnt dit jier komt de lêsklup fiif kear yn ’e wike byinoar. It is betiden hurder oanpoatsjen as eartiids, doe’t wy noch massaal fjirtich oeren wyks wurken.
            ‘Guus – de behearder fan it wyksintrum – docht in stapke nei foaren. Foarsichtich skopt er mei de punt fan syn skoech tsjin de achterbân fan myn fyts. ‘Ik kin my fersinne,’ seit er, ‘mar ik tink dat der sprake is fan in lekke bân. Lêsten noch in alderaardichst boekje lêze dêr’t dat yn foarkaam. Dy lekke bân blykt dêrnei it startskot fan in jierrenlange syktocht nei de roots fan de haadpersoan, waans mem yn in Jappekamp omkommen is. Genedeleas, sis ik dy.’
            ‘It giet de groep kâld oer de lea.
            ‘De buorfrou fan nûmer 24 slacht treastend in earm om my hinne. Se flústeret yn myn ear dat ik de lekke bân miskien ris besjen moat ‘út it perspektyf fan de fyts wei’. Se tinkt dat dat in spannender narratyf opsmite sil.

II.
De minsken sjogge en swije. It duorret no al mear as in oere. Ik wol eins wol nei hûs – mei de fyts oan ’e hân by need – mar wa wit wankt hjir wat. In plotkear. It is krekt as hawwe wy oars neat te dwaan.
            De buorfrou fan nûmer 24 trochbrekt opnij de stilte. Se sjocht de kring yn it rûn, knypt har eagen ta skreefkes en seit: ‘En no? Wat moat dat fanke no?’
            Geboubehearder Guus rjochtet de skouders. Dan keart er him kordaat nei in man dy’t al in skoftsje weiwurde liket te wollen, ferskûle achter de oare minsken. Hy seit: ‘Ja, do dêr! Hasto yn de âlde tiid net by in fytsesaak wurke?’
            De man yn kwestje wibelet ûngemaklik wat hinne en wer, as in beuker dy’t pisje moat mar dat net tajaan wol. ‘Ja,’ begjint er, ‘mar dat wie fóár’t ik De Fytsmakkers fan Will Jones lêzen hie. Wat mear ik lies, wat minder adekwaat ik my fielde. Dus ik ferdjipje my no inkeld noch mar yn de teory.’
            De âld-fytsmakker slacht syn eagen del.
            De hiele groep fielt syn ûngemak.
             ‘Snap ik wol hear,’ sis ik. ‘Echt.’
             ‘Wat silst no dwaan, bern’?’ freget de besoarge buorfrou. Se wriuwt myn boppe-earms waarm, as ha ik sakrekt in skipbrek oerlibbe.
             ‘Ik sil mei de fyts oan ’e hân nei hûs rinne moatte, tink ik. As in pakezel. Dan hoech ik yn elk gefal de boeken net sels te dragen.’
            De buorfrou jout my in klaptút op it wang.
            Dan falt de groep útinoar.
            Krekt foar’t ik my omdraaie wol, drukt in buorjonkje in eksimplaar fan Ventoux fan Bert Wagendorp yn myn hannen. Hy seit: ‘Wagendorp op syn bêst. Wat der ek bart: sa kinst dochs noch in bytsje op fytsfakânsje.’
III.
Myn fyts stiet al trije dagen wurkleas yn myn foartún. Sa no en dan stopje der minsken om te sjen. Se sykje in útlitklep foar harren empaty, ha ik it idee. Op sneintemoarn hâldt in âlder pear ho foar myn hûs. De frou smyt wite blommen op ’e fyts en seit: ‘In automonteur is ek nearne mear te finen, mar sa’n fyts, dat is echt in lêste stikje selsstannigens datst kwytrekkest.’
            Dy dei doch ik de gerdinen ticht.
            Ik skriuw hielendal neat.
            Ek fan lêzen ha ik gjin ferlet.
            Wol meitsje ik sop. Tomatesmaak mei letterfermiselly – no mei ekstra folle lêswille! Stiet der op it mikspûdsje.
            Wylst it wetter begjint te sieden, set ik it sjoernaal oan. In politikus jubelet dat wy as maatskippij einliks it ‘jok fan it deistich brea ôfsmiten hawwe’. De voice-over follet oan: ûndersikers ferwachtsje dat wy it op kringjierdeis – om de skaal mei leverwoarst hinne – amper mear hawwe sille oer partikuliere besonjes en praktyske saken. In man yn in wite jas, himerich: ‘Feit is dat elk him no foltiids stoarte kin op literatuer, keunst en wittenskip. Dat sille wy beslist weromsjen yn it sosjale kontakt.’
            De kôkwekker giet.
            Ik helje it lid fan de stiemende soppanne. Fuort stuiteret der in letter op ’e grûn, as in fisk dy’t út syn kom springt. Ik sjoch yn ’e panne. De letterfermiselly hat al it focht opsloarpe. It iennige dat der oer is binne grouwe, folsûgde pastaletters. Ut myn eachhoeke mien ik te sjen dat de ‘A’ op myn keukensflier leit te sparteljen. Foar de wissichheid slach ik ’m plat mei in spatel. Pas as ik der wis fan bin dat de letter net mear beweecht, doar ik te iten.

Tekst en yllustraasje: Nicole van den Berg