Portretten van literair vertalers

Pieter Lamberts | Vertaler Spaans/Catalaans – Nederlands

Als Limburger is hij erg onder de indruk van de aandacht die er is voor het Frysk in onze provincie. ‘Het leert me dat het de moeite waard is om een taal te behouden en door te geven.’ Pieter leerde in zijn jonge jaren al Grieks, Latijn, Engels, Frans en Duits. Hij studeerde Nederlands, deed nog een studie Spaans, kwam daardoor in aanraking met het vak als lector, en werd zo vertaler. Op een vakantie in Barcelona maakte hij vrienden die Catalaans spraken. ‘Het klonk heel intrigerend; korte woorden, mooie klanken.’ Ook die taal leerde hij.

In 18 jaar tijd vertaalde hij 18 romans, voornamelijk vanuit het Catalaans. ‘Wat het werk van een vertaler inhoudt, weet je pas als je ermee aan de slag gaat. Ik heb in mijn werkzame leven veel rollen gehad; als journalist, redacteur, eindredacteur en lector. In vergelijking met de sprints die je in dat werk trekt, is vertalen het lopen van een marathon.’ Een nieuwe generatie vertalers staat daar nog niet direct om te springen, vermoedt Pieter, ‘maar ik verwacht dat AI veel van het werk zal overnemen na mijn generatie.’

Martsje de Jong | Vertaler Zweeds/Deens/Engels/Nederlands – Frysk

Computers zullen het werk van een vertaler nooit kunnen overnemen, denkt Martsje. ‘Hoe een tekst klinkt als je hem hardop uitspreekt, dat kan een machine niet weten,’ zegt ze. ‘Het ritme van een zin, alliteraties, het spelen met woorden en er gevoel in stoppen, dat is mensenwerk. Vertalen is een vak, het is heel wat anders dan iets van de ene taal naar de andere transporteren.’

‘Als Friezen zijn wij tweetalig, maar als vertaler merk ik dat ik in het Nederlands een stuk minder lenig ben. Het Fries is mij vertrouwd, op alle vlakken. Het is mijn moedertaal, een deel van wie ik ben. Eerlijk gezegd, het Nederlands boetseert gewoon niet zo lekker. Het voelt als koude klei. Taal is emotie en de bodem onder onze identiteit.’

Voor Klein Geluk vertaalde Martsje een tekst van Preston Losack. ‘Daar zit een prachtige boodschap in over klein geluk. Dat je daar helemaal niet zoveel voor nodig hebt. Wat dat betreft ben ik een geluksvogel. Ik doe het werk dat bij mij past, en mag iedere dag creatief met teksten aan de slag. Meer heb ik niet nodig.’

Brenda Lelie | Vertaler Lets – Nederlands

‘Vertalen is meer dan snappen wat er staat en dat in een andere taal opschrijven,’ weet ook Brenda Lelie. ‘Je bent verantwoordelijk voor de woorden die je aan het verhaal van een ander geeft.’ Ze ondervond het aan den lijve met haar (en het!) eerst vertaalde Letse boek. Dat werd meteen genomineerd voor de Europese Literatuurprijs. ‘Heel bijzonder, want niemand in Nederland kende die schrijver nog. Misschien ging het wel floppen, ook voor mij. Maar het heeft juist veel vraag gecreëerd.’

Brenda woont sinds 2021 in Letland, waar de stad Tukums City of Literature is. ‘Ik voel me als vertaler ook een klein beetje ambassadeur van de Letse taal en literatuur. Het Lets is een hele unieke taal. Veel mensen denken dat het lijkt op Russisch, maar dat is niet zo. Het is een Baltische taal en daar zijn er nog maar twee van op de wereld: het Lets en het Litouws. Het heeft wel iets exotisch, of geheimzinnigs misschien. Hier gebruiken ze veel minder woorden voor wat ze willen zeggen. Dat maakt de boeken wel 35% minder dik dan de Nederlandse vertaling.’

Alyssia Sebes | Vertaler Spaans – Nederlands

Als kind las Alyssia veel oorspronkelijk Zweedse kinderboeken. ‘Voorin stond dan “vertaald door”. Ik was nieuwsgierig naar wat dat betekende. Daar werd duidelijk een zaadje geplant.’ Na drukke banen in verschillende branches gooide ze het roer om richting dat zaadje. Twee jaar lang ging ze iedere vrijdagavond naar school om het vertalersvak te leren. In 2019 studeerde ze af. Alyssia vertaalt sindsdien vanuit het Spaans naar het Nederlands.

Voor Klein geluk mocht ze twee teksten vertalen. De eerste verscheen al op dag 4 van het project. “Even mooi als ludiek” zegt de tekst, die op kentekenplaten hun ronde maken. Erachter schuilt een verhaal over klein geluk van Paulina Flores. Haar tweede vertaalde tekst voor Klein geluk is van Jazmina Barrera. Daarmee is een cirkel rond voor Alyssia. ‘Ik kwam haar tegen op mijn eerste vertaalproject. Haar teksten zijn het begin van mijn werk geweest. Mijn droom was een boek van haar te vertalen. Zes jaar later is dat gelukt, het boek is dit jaar uitgekomen. Heel mooi om van haar hand voor Klein geluk nog eens te vertalen!’