Werklik fuort

Tekst: Jack de Boer | Illustraties: Marijke Buurlage

Twa houten peallen yn de grûn, dêrtusken in wyt lekken spand en yn dat lekken in grut fjouwerkant gat knipt: Cinema Silenzioso. Dêrmei begjint Stilte is mijn moedertaal, in boek fan de Eritrees-Etiopyske skriuwer Sulaiman Addonia. 
   De bioskoop stiet op it hiem fan Jamal, dy’t op in heuvel wennet. Troch it gat hinne hat er it sicht op de hut fan Saba. Sy wennet, lykas alle oaren, yn de bedelte. Hy sjocht de moaie jonge frou at se der drok is mei alderhanne wurk, en ek beglûpt er har wannear’t se dingen docht dêr’t gjinien wat mei noadich hat. Hy is sels tsjûge fan de kear dat har mem har beethâlde moat en de froedfrou har ferdomme mei in skearmes snije sil. ‘Wolst in hoer wurde?’ bite se har ta.
  Hy sjocht mear as dat der te sjen is. It finster op de heuvel is in gateway foar de geast.
  Der komme minsken nei him ta. Ut eskapisme of ferdivedaasjeneed wolle se ek wolris in film sjen. Of ien meitsje. Achter it gat yn it lekken stiet in kleure plestik stoel. Wa’t wol kin dêrop sitten gean en in foarstelling jaan. Sjonge, dûnsje, jammerje, dreame, fertelle oer froeger, thús. Salang’t de foarstelling duorret, wurdt wat wie wer wat is. De minsken sille witte dat dit yllúzje is, mar wat jout it. It libben hat sûnt se op ’e drift binne alle werklikheid ferlern. Dat dêr beneden, yn dat labyrint fan hutten en steechjes, mei neat as sân en stof, mei de lucht fan skyt en miich, mei mielen fan sardyntsjes, molkepoeier en rys, is wier safolle werkliker net: as tuskenwrâld, dit flechtlingekamp yn Soedan.
   De measte minsken komme út Tigray, de hite grûn yn it noarden fan Etiopië, tsjin de grins mei Eritrea. De boel stiet dêr foar de safolste kear yn ’e brân, want wêr rint de grins no krekt? In protte minsken binne woartele yn beide lannen, wat dizze bruorre-oarloch ta in boargeroarloch makket, de ûnfertarberste fan alle konflikten. 
   Ik sjoch hoe’t se oankomme nei in lange reis, it earste stik op kamielen, dan yn trucks, de eagen leech. Tusken al dy minsken falt my in lyts jonkje op, dat fuortdraaft en as in hokkeling begjint te bokken. In wat âlder famke ropt him en bringt him werom nei heit en mem. Ik ferbyldzje my hoe’t se dêr steane yn it sân en it stof: de man dy’t ik ken, syn frou, de fjouwer bern, it guod dat se meinimme koenen fan hûs neatsizzend om harren hinne. Se moatte in lege hut sykje, se moatte sliepe, mar se ferroere gjin fin. Dan begjint it jonkje te gûlen. Eefkes letter lizze se op tekkens op ’e keale grûn fan in hut dy’t noch leechstie. Heit en mem dogge gjin each ticht. De nacht is as swarte koarts. Yn de iere moarn sjogge se troch de skreven fan it reiden tek de ûnmjitlike himel. Ik knyp myn eagen ticht en betink hoe’t se dan opgean yn dy grinsleaze romte, even de doar út rinne, de blommen fan de tulpebeam rûke, nei de merk gean, in praatsje meitsje mei de imam, de sinne skynt. Mar it is yn in eachwink foarby, de loft lûkt ticht, de loft wêryn’t de geast mar ek it ûnthâld tahâldt.
   Wer sitte se binnen mei harren seizen op my te wachtsjen. Ik jou de heit en de mem in hân en ik sis hoi tsjin de bern. De telefyzje stiet oan. Al Jazeera. Se wolle dat ik oansko by de itenstafel. De mem – se draacht in kettinkje mei in krúske – set in grutte panne mei iten del, dêr’t ik fan begryp dat it in stoofpot is mei hin. Se jout my der injera by, in wat soerige pankoek. Mei de stikken dy’t ik dêrfan ôfskuor, gryp ik lytse bytsjes út de stoofpot. Toe mar, tsjutte se, toe mar, yt mear. As ik genôch hân ha, skept de mem wat oerbleaun is yn in plestik bakje. Yn in oar bakje stoppet se wat pankoeken. Dy krij ik aanst mei, as ik wer fuortgean, foar thús. 
   Earst pakt de heit in map mei paperassen. Hy kin se net lêze. Ik wol. Myn eagen sjitte oer de rigels. Se ha in probleem. Se meie hjir net bliuwe. Hy komt út Etiopië, syn frou út Eritrea, mar se kinne it net bewize. Se binne achttjintûzen dollar én harren identiteitspapieren kwytrekke oan in ‘reisagint’ yn Soedan. As se werom moatte, dan komt hy har lân net yn en sy sines net. En hoe moat it dan mei de bern? Hoe komt it mei de fammen? Der binne dêr froedfrouwen mei skearmessen! 
   Ien fan de fammen komt nei my ta. Se seit ‘kijk, meester’ en lit my in blêd mei rekkensommen sjen. Deselde as dy’t we hjoed oefene ha. Se hat der sels krollen by set en ‘goed zo’. Ik jou har in high five. ‘She is doing well,’ sis ik tsjin de âlders en stek in tomme op.
   As ik it terrein ferlit, stek ik de hân op nei de coa-meiwurker yn syn kantoarke. Foardat ik de motor fan de auto start, sjoch ik noch in skoftsje troch it foarrút nei de wenunits en nei de bern dy’t dêr omfytse en basketbalje en nei in groepke frouwen yn waarme jassen oer harren jurken. Kamielen krije wetter út in put. Wer begjin ik oan de lange reis nei hûs.