Leesliefhebbers Akke Visser en Marije Wilmink zijn de oprichters van de Culturele Apotheek; een professionele organisatie ter laagdrempelige aanwakkering van de leeslust. Want, zo weten ze: lezen is gezond, plezierig én voor iedereen.
Tekst: Lieke van den Krommenacker | Foto: Jurgen van Tiggelen
Ze zijn een soort apothekers, maar dan nét een beetje anders. Soms schrijven ze dikke pillen voor, dan weer lichte kost. Wat al hun medicijnen gemeen hebben: ze bestaan uit niets anders dan letters.
Elf jaar geleden bundelden Akke Visser en Marije Wilmink hun liefde voor lezen en de wens om leesplezier ‘aan de man’ te brengen. Sindsdien organiseert de Culturele Apotheek allerlei activiteiten om lezen op een laagdrempelige manier over het voetlicht te brengen.
Neem de boekenspreekuren, waarbij enthousiastelingen aanschuiven voor een kort gesprek en literatuur op recept mee naar huis krijgen. Of, voor meer diepgang, het persoonlijke boekenconsult: een gesprek van drie kwartier waarna je medicatie krijgt voorgeschreven in de vorm van een uitgebreid leesadvies. Ga je liever naar een lezing, workshop of quiz? Ook dat kan. Visser en Wilmink bedienen in hun eigen apotheek of op locatie, zoals in bibliotheken en op literaire festivals, maar ook in zorginstellingen, buurthuizen en bij bedrijven.
‘Lezen kan je echt helpen in het leven’
‘Lezen is heel heilzaam en kan je echt helpen in het leven,’ zegt Wilmink. Naast ontspanning en plezier, kan lezen mensen inzicht geven, een spiegel voorhouden of simpelweg met elkaar in contact brengen.
Een mooi voorbeeld van dat laatste zijn de samenleesgroepen, overgewaaid uit Engeland, die de Culturele Apotheek hier in het leven heeft geroepen. In het hele land komen mensen samen om zich al lezend over lees- en levenskwesties te buigen, onder leiding van een van de zestig vrijwillige leesbegeleiders die de Culturele Apotheek rijk is.
Belangrijk is, benadrukken Wilmink en Visser, dat bij deze vorm van shared reading niet het analyseren van literatuur centraal staat, zoals in meer traditionele lees- of boekenclubs. Visser: ‘Het gaat er om wat het fragment of gedicht naar boven brengt bij mensen. Daarover ga je in gesprek. De leesbegeleider heeft hierbij een hele specifieke, stimulerende rol.’
Die komt neer op zorgvuldig luisteren en uitgesteld oordelen. Minstens zo belangrijk: deelnemers hoeven zich niet voor te bereiden en niet aan te melden. Wie zin heeft, mag ter plekke aanschuiven. Wilmink: ‘Zo bereiken we ook mensen die zelf nooit lazen, of niet meer lezen. Mensen die niet thuis in hun eentje een boek erbij pakken maar die, wanneer ze op zo’n moment samen aan zo’n tafel zitten, wel denken: best interessant, laten we hier eens samen in duiken.’
Dankzij Visser en Wilmink bestaan er in Nederland intussen zo’n vijftig samenleesgroepen die geregeld bij elkaar komen. De dames zorgen voor passend leesvoer, afgestemd op de doelgroep, een thema of andere specifieke wensen. Een terugkerend element is het herlezen van de tekst. Visser: ‘Dat hoort bij de methode: het is niet één keer lezen en dan klaar.’ Juist de herhaling en de ervaring dat iedereen een tekst anders leest, maken het gesprek waardevol. Het is gelaagd lezen, ook voor de geoefende lezer.
Ze zijn dan geen officiële therapeuten of psychologen; Visser en Wilmink kozen welbewust de apothekersinvalshoek. Behalve dat de beeldspraak mooi werkt – een boek als alternatief voor een pil – is lezen wel degelijk gezond.
Zo onderzocht literatuur- en psychologieprofessor Philip Davis de effecten van samenleesgroepen voor onder meer ouderen met dementie, verslaafden, mensen met een depressie en gevangenen. Wat blijkt? Samenlezen helpt deelnemers te reflecteren op hun leven en hun gevoelens bespreekbaar te maken. Daarbij werkt lezen kalmerend; het kan zelfs je stressniveau met 68% verminderen, wijst onderzoek van neuropsycholoog David Lewis uit.
Voor Visser en Wilmink blijft het aanwakkeren van leesplezier de belangrijkste drijfveer. Wilmink: ‘Veel mensen denken dat lezen niet voor ze is weggelegd. Dat het iets is voor geleerde mensen en dat de wereld van literatuur los staat van de rest van het leven.’
Tegen dat idee stelt de Culturele Apotheek zich met plezier en succes teweer. Visser: ‘Literatuur kan iets betekenen in het dagelijks leven. Wij hebben een manier gezocht om die verbinding te leggen.’
Last van een leesdip?
De Culturele Apotheek tipt een dagelijkse dosis Lydia Davis
Kom je er maar niet aan toe je te verdiepen in dat mooie boek boven op je leesstapeltje? Zijn er altijd eerst dringender klusjes die om aandacht vragen, podcasts die je volgens je vrienden beluisterd móét hebben? Of zijn boeken in je volle leven tot een slaapmutsje geworden, in te nemen in bed, waar je na drie alinea’s de ogen al voelt dichtvallen? Dan heb je last van een heuse leesdip. Tijd voor actie!
De Culturele Apotheek schrijft je graag een Lydia Davis-kuurtje voor. Davis beheerst de kunst van het superkorte verhaal tot in de puntjes. In soms maar een paar zinnen tovert ze een hele wereld tevoorschijn om in rond te dwalen.
Neem dit allerkortste verhaal uit de bundel Bezoek aan haar man:
“Je beseft dat het door de omstandigheden komt. Ik ben niet echt een raar mens als ik steeds meer stukjes versnipperde Kleenex in mijn oren stop en een sjaal om mijn hoofd bind: als ik alleen woonde had ik alle stilte die ik nodig had.”
Lees een week of wat dagelijks maximaal 15 minuten in een verhalenbundel van Davis, en ervaar zo de lol van ‘even verdwijnen in een verhaal’ weer aan den lijve. Doe dit bij voorkeur ’s ochtends vlak na het ontwaken – dan staat je hoofd nog helemaal open voor nieuwe indrukken.