Het is half 9 ’s avonds en pauze op de Skriuwersfakskoalle. Vanuit twee zalen in Tresoar, Literatuurmuseum, archief en bibliotheek Fryslân, lopen lessen uit. Een tiental studenten neemt plaats aan de grote tafel, middenin de hal. Er ligt koek op tafel, ze kletsen en drinken een kopje thee. De ene helft heeft net poëzieles gehad en de andere helft Skriuwtechnyk A.
Tekst: Anna Lillioja | Foto: Hoge Noorden / Jacob van Essen
‘De pauze doen we altijd samen,’ zegt dichter en docent Skriuwtechnyk A, Arjan Hut. ‘We vinden het leuk als er echt een schoolse sfeer hangt.’ Het is een bijzondere dag, want vandaag hebben de organisatoren van de Skriuwersfakskoalle een handtekening onder een nieuwe samenwerking gezet. De Friese school zal vanaf 1 juli onder de vleugels genomen worden van de landelijke Schrijversvakschool; een instituut met meer dan 40 jaar ervaring. Een stap die volgens de betrokkenen zal zorgen voor veel nieuwe mogelijkheden, zowel in de uitbreiding van het lesprogramma in Friesland, als voor uitwisseling van studenten en docenten.
Tussen lokale literaire helden
Voor de gelegenheid wordt de les van Arjan vandaag gegeven in de Gysbert-Japicxzaal, vernoemd naar de Friese dichter en schrijver onder wiens naam ook de belangrijkste Friese literatuurprijs wordt uitgereikt. De studenten lezen korte gedichten voor, die ze de afgelopen week als huiswerk hebben gemaakt. Schetsen van hitte, muggen, blote basten en de zon klinken door de ruimte, er wordt gegrinnikt en vol herkenning geknikt. Het was een warme week. Op de goudgekleurde wanden van de imposante zaal hangen de portretten van vorige winnaars van de Gybert-Japicxprijs. ‘Onderdeel van de prijs is dat er een portret van je wordt geschilderd,’ licht Arjan toe. ‘Wie weet hangt het gezicht van één van onze studenten hier ooit ook.’ Dat zou mooi zijn; één van de belangrijkste doelstellingen van de Skriuwersfakskoalle is namelijk het versterken van de aanwas van talentvolle Friestalige schrijvers.
De Skriuwersfakskoalle ging in 2021 van start op initiatief van Leeuwarden City of Literature, Tresoar en de Schrijversvakschool in Groningen. Eén persoon in het bijzonder speelde een grote rol in het aanjagen van schrijflessen in het noorden van Nederland. Pauline Durlacher is al vanaf de beginjaren betrokken bij de Schrijversvakschool. Eerst als student (‘Ik ben nog steeds niet afgestudeerd,’ zegt ze daar lachend over), toen als medewerker en later zette zij de opleiding in Groningen op, die in 2022 al is opgegaan in de landelijke Schrijversvakschool.
‘Met de vestiging in Groningen had ik de ambitie om niet alleen les te geven in het schrijven, maar de leerlingen ook kennis te laten maken met het culturele veld waartoe ze behoren,’ vertelt ze aan de telefoon. Ook bij de Skriuwersfakskoalle is dit aspect belangrijk. De studenten maken hier niet alleen kennis met het literatuurveld in het algemeen, maar ook specifiek met de Friese literaire traditie. Ook in de les van Arjan liggen er bij alle studenten boeken op tafel: de avond begint altijd met het bespreken van hetgeen dat wordt gelezen. Laatst is de groep op literaire wandeling door Leeuwarden geweest, waarbij ze verschillende gedichten in de openbare ruimte langsliepen en samen lazen. ‘Het schrijven kan soms eenzaam zijn,’ zegt Arjan. ‘Dan is het niet alleen fijn om hier samen te komen, maar ook om te weten dat je deel uitmaakt van een lange en rijke geschiedenis.’
Appen in het Fries
Voor veel van de studenten in Leeuwarden is de Friestaligheid van de lessen een reden op zich om deel te nemen. Lara (38) uit de andere klas van vanavond zit in haar tweede studiejaar aan de Skriuwersfakskoalle. ‘Ik ben opgegroeid in Brabant,’ vertelt ze. ‘Maar mijn opa was Fries. Fries leren spreken en schrijven leek mij een mooie manier om meer in contact te komen met mijn voorouders.’ Ze leerde vier jaar geleden pas Fries, maar won inmiddels al een prijs voor haar Friestalige poëzie.
Een andere vrouw zegt dat het haar niet alleen om het leren schrijven gaat, maar ook om het behoud van de Friese taal. ‘Sinds ik hier op les zit, app ik ook in het Fries. In de familie-appgroep keken ze eerst wel gek op. Maar ik zei: jullie zijn ook Fries, dus je moet dat gewoon kunnen lezen!’ Student Tryntsje uit het derde jaar schrijft haar verhalen inmiddels tot haar verrassing graag in het Fries, hoewel ze zich oorspronkelijk inschreef voor de Nederlandstalige cursus, die in dbieb wordt gegeven. ‘Die bleek al vol te zitten.’
Meer keuzevakken en gastdocenten
Maar ook voor aspirantschrijvers die graag in het Nederlands les willen krijgen, biedt de samenwerking met de landelijke organisatie veel nieuwe opties. ‘We kijken naar mogelijkheden om keuzevakken en gastlessen van andere docenten aan te bieden in het programma,’ zegt directeur van de Schrijversvakschool, Hans Hogenkamp. ‘In Amsterdam en in Groningen zijn er een aantal vakken die je in Leeuwarden nog niet hebt, zoals non-fictie en jeugdliteratuur.’ Ook is er wellicht binnenkort de mogelijkheid om modules te volgen aan de Scenariovakschool – een zusteronderneming van de Schrijversvakschool. Een goede ontwikkeling, vindt Pauline. ‘We moeten kijken naar wat de student nodig heeft om zich te ontwikkelen als schrijver en daarin tegemoet kunnen komen. Soms is dat iets heel anders dan de student zelf had verwacht. Meer dan eens komen mensen er pas studerende en schrijvende achter, welk genre hen goed ligt.’
‘We willen studenten nog meer keuzemogelijkheden bieden,’ zegt ook Jitske de Hoop, die in opdracht van Leeuwarden City of Literature als kwartiermaker bertrokken was bij het inrichten van de nieuwe samenwerking. Naast de vakken die nu al gegeven worden in Leeuwarden, zoals basismodules Skriuwtechnyk A en B, en de vakken waarin afgestudeerd kan worden: proza, poëzie, essay en toneel, zijn er ook ambities om hier nieuwe vakken en losse cursussen aan te bieden. Hiertoe wordt idealiter niet alleen met de landelijke organisatie, maar ook met lokale, Friese partijen samengewerkt. Een eerste pilot wordt gedaan met het vak kinderboekenschrijven. ‘Dit idee is ontstaan vanuit grote vraag naar meer Friestalige kinder- en jeugdliteratuur,’ legt Jitske uit. Wie weet heeft het van jongs af aan stimuleren van Friestalig lezen ook een sneeuwbaleffect op de aanwas van Friestalige schrijvers. Zonder lezers immers geen schrijvers.
De wereld tot je door laten dringen
Wie benieuwd is waar diens eigen talent en interesses op schrijfgebied liggen, kan volgens Pauline het beste de modules Skriuwtechnyk A en B volgen. ‘Het is een eerste ontdekkingstocht van het schrijven in twee keer twaalf lessen. Je maakt kennis met zowel poëzie, als essay, als proza en toneelschrijven. Je experimenteert en hebt vooral ook veel plezier met taal.’
De lessen zijn bedoeld om je creativiteit en de basisprincipes van het schrijven te ontwikkelen. Zoals je verwonderen, maar ook het leren krijgen en geven van feedback. ‘Een schrijver heeft tegelijk een dunne en een dikke huid nodig,’ zegt Pauline. ‘Je moet de wereld om je heen tot je door kunnen laten dringen. Maar je moet ook goed tegen kritiek kunnen. Want daar word je een betere schrijver van.’
‘We willen studenten nog meer keuzemogelijkheden bieden’
Jitske de Hoop
Foto: Natalia Balanina
Op foto bovenaan v.l.n.r.: Ernst Bruinsma, Pauline Durlacher, Vincent Kortmann, Jitske de Hoop, Hans Hogenkamp en Arjen Dijkstra, tijdens het ondertekenen van de samenwerkingsovereenkomst.
————
Is de Skriuwersfakskoalle ook iets voor jou?
Op woensdag 11 september is er een gratis toegankelijke introductieles.